RED DE WERELD, WORDT GELUKKIG

De manier waarop wij mensen leven legt een te hoge druk op onze planeet. Klimaatverandering, dalende biodiversiteit, en vervuiling brengen het voortbestaan van ons als mens in gevaar. Om als soort te overleven zullen wij onze levenswijze aan moeten passen. Eén probleem hierbij is de schaalgrootte. Tegen de omvang van de wereldwijd problematiek zoals klimaatverandering, plastic-soup, verlies van biodiversiteit valt onze persoonlijke impact in het niet. Daarbij is die impact door globalisering nauwelijks zichtbaar. Dat motiveert niet om in actie te komen. Tel daar ons evolutie-gedreven zelfbehoud bij op en echte verandering blijft uit (of voor de optimisten onder ons) komt traag op gang. Hierin schuilt geen verwijt, maar een realistische zelfreflectie.
Wanneer een doel helder is, kun je nadenken over de manier waarop je dat doel gaat bereiken. Heel veel dingen die wij in ons leven doen, doen wij gewoon omdat we ze altijd al deden. Ik vraag mij af, of wat wij doen wel een positieve bijdrage levert aan ons leven. Wat is eigenlijk ons doel? Het doorbreken van dit patroon kan helpen bij het bouwen aan een wereld die het waard is om in te leven.

Toen 3.8 miljard jaar geleden de eerste cel tot leven kwam, koos deze cel ervoor om niet vredig te sterven maar om het leven door te geven. Sindsdien evolueerden cellen en organismen om in steeds veranderende omstandigheden te kunnen overleven. Al deze biobased en 0-waste innovaties onder de meest extreme omstandigheden met als enig doel leven. Dan moet dat leven toch wel de moeite waard zijn!

EEN LEVEN DAT DE MOEITE WAARD IS OM GELEEFD TE WORDEN….

Leven begint bij het grote wonder toen aan onze aarde, een natuurkundig rijk, een biologische dimensie werd toegevoegd. Zand, lucht en water was niet genoeg. Bij toeval ontstond het leven en dat leven zou nooit meer verdwijnen. Dan moet het leven toch wel de moeite waard zijn. Maar was het leven van de eerste bacterie de moeite waard? De eerste schimmel? De eerste plant, vis of mens? Wat is er zo de moeite waard aan dat leven? Een leven met een begin en een eind en daar tussenin voorspoed en tegenslag. Hetgeen ons “Homo Sapiens” onderscheidt van andere levensvormen is met name het vermogen om te beschouwen. Wij beschouwen onszelf, de wereld om ons heen en onze plek in die wereld. Omdat wij niet alles dat er om ons heen gebeurde begrepen hebben we zelf theorieën bedacht om die gaten te vullen. Eerst hadden we goden voor alle natuurlijke fenomenen, daarna gaven religies ons houvast en antwoorden. “Wie moreel verantwoord leefde verdiende namelijk een plekje in de Hemel, het Walhalla of Djenna. Door het eeuwige geluk als beloning voor het leiden van een deugdzaam leven in het vooruitzicht te stellen, kon men zich tijdens het aardse leven richten op “deugdzaam leven”. Leren, werken, trouwen, zorgen, sterven. Net als bij de dieren, zorgde de mens voor voedsel, onderdak en elkaar. Wij waren bezig en af en toe keken wij op en konden wij heel even genieten van de natuur en mensen om ons heen. Hetgeen voorspoed en tegenslag met zich meebracht. En waarin men dus afwisselend geluk en verdriet kende. Het streven naar geluk als doel, is in geschiedkundige zin nieuw. Sinds de komst van de eerste Homo Sapiens tot begin vorige eeuw was “geluk” geen doel maar had je “geluk” als het op je pad kwam. Daar kwam verandering in. Inmiddels kunnen wij het weer voorspellen en ziekten bedwingen. Niet “het geloof” maar “de mens” staat nu centraal. Als gevolg daarvan hoeven wij niet meer ons best te doen voor een plekje in het hiernamaals maar proberen wij zoveel mogelijk geluk te vinden in het hier en nu. Living “the American dream”, ofwel het nastreven van “Liberty, freedom en persuit of happiness”. We hebben volgens de “United nations” recht op basisbehoeften, de verzorgingsstaat verzekert ons van veiligheid, voedsel en een slaapplek. Wij hebben recht op gelijke behandeling, goede gezondheid, een eigen identiteit, ontspanning, zelfontplooiing en daarmee recht op geluk.

“Wat wil jij later worden?” Staat in het vriendenboekje van mijn dochter. Alle kinderen antwoorden hetzelfde;
“GELUKKIG”

GELUK ALS DOEL

De industriële revolutie die zorgde dat wij mensen door de komst van de wasmachine en de supermarkt, tijd kregen die wij zelf mochten invullen. Deze tijd zijn wij gaan gebruiken om gelukkig te worden. Bij gebrek aan grotere doelen zoals kruistochten, vechten voor vaderland of vrijheid, zoeken wij voldoening in persoonlijke ontwikkeling. We maken ons sterk voor vrouwen aan de top, dag van de maximumsnelheid en dag van het potlood. Wij vergaren status op basis van geld en/of imago. Ik ik ik. En als dat gelukt is gaan we door. We maken ons druk om onze lifestyle, wereldproblemen en de parkeervaardigheden van de buurvrouw. En toch zijn we niet gelukkig, ondanks de mindfull cursussen en zelfhulpboeken. Het vermogen tot filteren en focussen wordt op de proef gesteld. Versterkt door het effect van social media, we zien enkel de gelukkigste momenten van anderen, een niet realistische afspiegeling van het leven die ervoor zorgt dat wij onszelf altijd minder gelukkig voelen. Daarmee wordt de drang om gelukkiger te worden en onze geforceerde geluks-consumptie alleen maar groter. Het is te veel. Dus mediteren en chillen wij erop los. Het tijdrovende werk besteden wij uit, daar vullen wij de tijd van anderen mee. We laten een tuinman de tuin doen en een poetsvrouw het huis schoonmaken. Dan kunnen wij ons zelf concentreren op wat ons “gelukkig” maakt. Helaas kunnen wij onze hulpbehoevende familie niet helpen. Daar schakelen we thuiszorg voor in. We hebben immers zelf ook recht op ontspanning. Wij blokken “werk” en “kinderen” uit de agenda en consumeren ons zen. Lukt dat niet en belanden wij in een burn out of depressie, lossen wij dat op door medicatie en therapie. Daarna worden we weer gelukkig… Hoe ironisch. Hoe harder wij naar geluk streven, hoe ongelukkiger we lijken te worden.

Persoonlijk heb ik een hekel aan huishoudelijk werk en werk ik liever achter mijn laptop. Laatst hing ik de was op met de radio aan, ik was lang niet zo gelukkig geweest.

ECONOMISCH EN SOCIAAL SUCCESVOL, EN DAN MOETEN WE OOK NOG GELUKKIG ZIJN…

Er wordt wereldwijd veel onderzoek gedaan naar geluk ofwel positieve psychologie. Subjectief als het onderwerp is, iedereen begrijpt dat “een gelukkig leven” universeel één van de hoogst haalbare idealen is. Vandaar dat we wereldwijd naar grip op geluk verlangen. Leo Bormans onthulde dat geluk voor een deel wordt bepaald door het lot en voor een deel wel degelijk beïnvloedbaar is. (10% Al dan niet krijgen van ongelukken, 15% Sociale positie, 30% Erfelijkheid, 20% Levenskeuzes, 25% Aangeleerd gedrag.) Hij heeft aan honderden wetenschappers wereldwijd gevraagd in 1000 woorden samen te vatten wat geluk voor hen betekend. Deze uitkomsten heeft hij omgevormd tot de 10 pijlers voor geluk, omschreven in zijn boek “the world book of Happiness”. Afgelopen jaar mocht ik deelnemen aan één van zijn workshops tot “gelukscoach” waarin deze pijlers tot leven kwamen. Een ware belevenis met heel veel geluksmomenten. Haalbare doelen stellen, vriendelijk zijn, relaties onderhouden, jezelf zijn, voor je lichaam zorgen, helpen om gelukkig te worden. Anders dan de mainstream- korte termijn- geluksconsumptie, gaan deze pijlers over innerlijk geluk. Over niet- materiele waarden die richting geven aan een positieve persoonlijke ontwikkeling en daarmee lange termijn geluk. Ik heb veel bewondering voor deze theorie en denk dat iedereen die ontspannen in het leven staat veel logica zal herkennen. Toch kan ik mij voostellen dat deze schatkist alleen geopend kan worden door de happy few. Dat zijn niet de mensen, opgeslokt door de rat race van het leven, die naarstig zoeken naar een geluks-pil. Voor deze mensen zal het werken aan pijlers voelen als extra belasting, waar ze simpelweg de capaciteit (tijd en energie) niet voor hebben. Vandaar dat het gros van hen, zal teruggrijpen op makkelijk bereikbaar, korte termijn geluks-shots. Geluksconsumptie.

DE KEERZIJDE VAN GELUKSCONSUMPTIE, HET WERKT NIET

Dat consumeren heeft nogal wat impact op onze aarde. We shoppen ons gelukkig, we entertainen en reizen ons gelukkig. We verschepen goederen over de hele wereld “gewoon omdat het kan”. We mediteren, me-timen en netflixen ons gelukkig. We carrière-tijgeren ons gelukkig. We zijn egocentrisch, gefocust op eigenbelang. We hebben elkaar niet meer nodig. Ieder voor zich. De gevolgen van onze daden zijn afkoopbaar. Uit het oog uit het hart. Globalisering maakt dat onze daden al snel uit ons oog verdwijnen. Wij zien niet welke gevolgen onze acties hebben. Ik zie niet wie er ziek wordt van de uitlaatgassen van mijn auto. Ik zie niet welke kinderen er aan mijn telefoon en jeans hebben gewerkt. En ik zie niet welke boer er wordt onteigend voor mijn kopje koffie. Voor mijn persoonlijke succes, ontneem ik onbewust veel geluk bij anderen ver hier vandaan. En het werkt niet! Wij hebben niet eens tijd om al die gekochte goederen te consumeren of de foto’s van onze reizen af te drukken, laat staan te bekijken. We voelen ons leeg en ervaren meer druk, daarom moeten we meer consumeren. En om dat te kunnen bekostigen hebben wij almaar meer geld nodig, gaan we meer werken. Nog minder tijd voor liefde en het leven. Zo zitten wij opgesloten in een spiraal die ons verder en verder verwijderd van een leven dat de moeite waard is om te leven.

“In biologische termen vallen wij onder de zoogdieren. Wij brengen levende nakomelingen ter wereld die bepaalde tijd afhankelijk van hun één of beide ouders zijn. Zoogdieren slijten hun dagen met zoeken naar voedsel, onderdak en voortplanten maar ook met slapen en spelen. Vaak denk ik, we gaan steeds meer op insecten lijken. Slapen en spelen nooit maar werken ons pauze loos het graf in”

FOCUS VOOR VERANDERING, FOCUS OP LEVEN

Ondanks alle technologische vooruitgang, medische ontwikkelingen en vrede op aarde, denk ik dat veel mensen een leven leiden dat niet de moeite waard is om geleefd te worden. Dat is slecht nieuws, vooral als je beseft dat de gemiddelde leeftijd nog steeds toeneemt. Gelukkig worden is nu eenmaal geen dankbaar levensdoel. Het kan namelijk altijd beter dus je bent nooit klaar en dat heeft in dit geval tot gevolg dat je nooit gelukkig zult zijn. Zonde.
Willen wij als soort op aarde overleven zal het roer om moeten. Hoe kunnen wij mensen motiveren om en-mass ander gedrag te vertonen? Om anders te gaan leven? Eerst hebben wij een eenduidig doel nodig. Wat is leven? Wat is het doel van leven? Beter dan geluk. Kunnen wij hier een gemene deler vinden die geldt voor alle mensen, alle rangen en standen, ongeacht afkomst en geloof? Geen uitgebreide wetenschappelijke onderbouwing, maar een eenvoudig werkbaar universeel begrip. Wat als we “leven” weer centraal zouden zetten in plaats van “gelukkig zijn”. Gewoon zoals Darwin het omschreef: “Het doel van leven is leven”. Weg met de last van gelukkig zijn! Focus op leven, overleven en het doorgeven van leven. Bescheiden en dienstbaar zouden we onze dagen vullen met zorgen voor voedsel en onderdak. We zouden weer meer tijd en aandacht kunnen besteden aan het welzijn van onze medemens om onze overlevingskans als soort te vergroten. Bewuster omgaan met de impact die wij wereldwijd hebben. We zouden veel voldoening halen uit “betekenis hebben voor anderen”. We zouden tevreden zijn met wie we waren. Dan konden wij tijdens het leven af en toe stilstaan en genieten van al het moois dat de wereld ons te bieden heeft en wat wij als soort al ontwikkeld hebben. Volgens mij zouden we dan ook nog best gelukkig zijn. En dat hoeven wij onszelf niet tijdens de meditatie in mantra vorm wijs te maken.

“Toen ik stopte geluk als doel na te streven, was ik op slag gelukkig!
Ik heb die dag niets gekocht”

WORDT GELUKKIG EN RED DE WERELD

De samenleving zou er wel anders uit gaan zien. Minder BNP, minder olietankers, budget-airlines en fast fashion modeketens, minder tijd nodig, minder kinderopvang, fitness- en healthstudio’s, minder schadeclaims, minder stress minder wachttijd bij GGZ, minder vervuiling, minder landgebruik. Meer tijd voor anderen, meer tevredenheid, betekenis, betrokkenheid, vriendelijkheid, creativiteit, gezondheid, veiligheid, gezelligheid, ruimte voor natuur. De focus van “eigen geluk” verschuiven naar “leven” zou ons gelukkiger maken en een positieve impact op het milieu hebben. En daar word ik heel gelukkig van!

Disclaim
Mijn perspectief is die van een hoger opgeleide westerse vrouw. Ik ben mij bewust van dit referentiekader. Ik ben ervan overtuigd dat een focusshift van “eigen geluk” naar “leven” onze impact wereldwijd goed zou doen. Ook denk ik dat men in de minder ontwikkelde delen van de wereld nog minder “recht op geluk” ervaart en daarom nog korter bij de focus op leven zit dan wij westerlingen dat doen. Dit stuk is een opiniestuk. Mijn kennis haal ik uit werkervaring, boeken, documentaires, de mensen in mijn privé omgeving. Soms recent, soms al langer geleden. Bronvermeldingen vind ik daarom irrelevant.
Voor mijn artikelen geldt daarom, lees het of lees het niet, geloof het of geloof het niet.

Belangrijkste Literatuur:
“The world book of happiness” van L. Bormans
“gij zult gelukkig zijn” van P. Bruckner